8 عامل چاقي

[محمد حسین]

http://noorportal.net/Page-Data/StaticImages/90/4/1-15/21031.JPG






اضافه وزن و چاقي با ذخيره بيش از حد انرژي به صورت چربي در بدن ظاهر مي شود. در ايران اضافه وزن و چاقي در افراد بزرگسال (25 تا 60سال) بسيار شايع است و در كودكان و نوجوانان نيز روند رو به افزايشي را طي مي كند.
هر فرد با توجه به سن، جنس و قدي كه دارد بايد از وزن ايده آل خاص خود برخوردار باشد. اگر وزن فرد مناسب سن و قدش نباشد و در واقع بيشتر از استانداردها باشد اين فرد مبتلا به اضافه وزن يا چاقي است.
عوامل بسيار زيادي در بروز چاقي موثر هستند. علت هاي شناخته شده به طور عمده عبارتند از:

¤ عوامل ژنتيكي: عامل ارث در بروز چاقي موثر است. مواردي مانند سوخت و ساز پايين، عدم سوخت و ساز كامل چربي و تمايل زياد بدن براي استفاده از كربوهيدرات ها (مواد قندي) از علل ژنتيكي چاقي است.
¤ عوامل محيطي: ماشيني شدن زندگي و كاهش تحرك بدني از دلايل عمده اضافه وزن و چاقي در دنياي امروز است. استفاده از اتومبيل، آسانسور، پله برقي، ماشين هاي لباسشويي و ظرفشويي، دستگاه هاي كنترل از راه دور و هزاران مورد ديگر همگي انسان را از تحرك بازداشته و از طرف ديگر مصرف غذاهاي آماده (فست فودها)، غذاهاي چرب و سرخ شده، انواع سس هاي چرب مايونز، مواد قندي، شيريني، شكلات و نوشابه هاي گازدار از عوامل موثر در بروز اضافه وزن و چاقي هستند.
¤ بيماري ها: بسياري از بيماري ها با توجه به مكانيسم آن ها باعث چاقي مي شوند. كم كاري غده تيروئيد سبب كاهش هورمون هاي تيروئيدي مي شود. اين هورمون ها نقش بسيار مهمي در سوخت و ساز مواد غذايي در بدن دارند و كم شدن آن ها باعث ذخيره سازي چربي و در نتيجه چاقي مي شود. بيماري هاي ديگر مانند اختلال هاي عصبي- عضلاني، بيماري هاي استخوان و مفاصل به صورت غيرمستقيم و از طريق كاهش فعاليت بدني باعث چاقي مي شوند. اختلال در هورمون هاي جنسي چه در زنان و چه در مردان ممكن است تعادل متابوليكي بدن را برهم زده و خود را با چاقي نشان دهند.
¤ داروها: بسياري از داروها در افزايش وزن نقش دارند. اين اثرات ممكن است مستقيم باشد مانند داروهاي ضدبارداري يا كورتون ها و يا در اثر پيامدهاي ناشي از دارو مانند داروهاي ضدافسردگي و ضداضطراب باشد كه با ايجاد خواب آلودگي و بي تحركي سبب كاهش مصرف انرژي و در نتيجه اضافه وزن و چاقي مي شوند.
¤ اختلالات عصبي و مشكلات رواني: در اين نوع اختلالات به دليل ماهيت بيماري يا اثرات داروهاي مختلف معمولا افراد غيرفعال و كم تحرك شده و به دنبال آن دچار اضافه وزن و چاقي مي شوند.

[محمد حسین]

زيان هاي چاقي

- شانس بيشتر براي ابتلا به بيماري هاي قلبي- عروقي، سكته ها، بيماري قند و انواع سرطان.
- رسوب چربي در جدار سرخرگ ها، گرفتگي رگ ها در نهايت سكته.
- درد و سفتي در مفاصل، تخريب غضروف مفصلي و سايش مفصل ها.
- توقف تنفس در خواب.
- بيماري كبد و نهايتا نارسايي كبدي (سيروز).
- سنگ كيسه صفرا.
معيار تشخيص چاقي

با محاسبه نمايه توده بدني و مقايسه آن با مقادير استاندارد مي توان به اضافه وزن و چاقي پي برد. براي اين كار وزن و قد اندازه گيري شده و سپس با استفاده از فرمول: وزن تقسيم بر مجذور قد نمايه توده بدني محاسبه مي شود.
توزيع چربي بدن نقش بسيار مهمي در خطرات چاقي دارد. چاقي مركزي در مقايسه با چاقي محيطي به مراتب خطرناك تر است. به همين دليل شاخص دور كمر شاخص بسيار مهمي براي مشخص كردن خطرات بيماري هاي قلبي- عروقي، پرفشاري خون و ديابت است.

[محمد حسین]

پيشگيري از چاقي

- به كودكان و دانش آموزان توصيه كنيد از ميان وعده هاي سالم و باارزش غذايي مانند ميوه، سبزي، شير، لقمه هاي خانگي مانند نان و پنير و گردو، نان و تخم مرغ و...، انواع ميوه ها مانند سيب، پرتقال، نارنگي، هلو...، سبزي ها مانند هويج، كاهو، خيار و... و شير و لبنيات كم چرب استفاده كنند. همچنين از خوردن شيريني و شكلات بيش از حد، چيپس و ميان وعده هاي چرب خودداري كنند.
- مصرف غذاهاي چرب، سرخ شده، شيرين و شور را محدود كنيد.
- سرعت غذا خوردن خود را كاهش دهيد. هر لقمه غذا را براي مدت طولاني تر بجويد.
- غذا را در ظرف كوچك تري بكشيد. در رستوران غذاي نيم پرس سفارش دهيد.
- غذا خوردن را همزمان با ساير فعاليت ها مانند تماشاي تلويزيون يا خواندن كتاب انجام ندهيد.
- همه غذاي تهيه شده را سر ميز نگذاريد. بهتر است به همان اندازه كه مي خواهيد مصرف كنيد، در ظرف خود غذا بكشيد و دوباره سراغ غذا نرويد.
- مواد غذايي نامناسب مانند نوشابه، چيپس، سس مايونز، شيريني و... را نخريد.
- مصرف فست فودها مانند: سوسيس، كالباس، پيتزا، سيب زميني سرخ شده و انواع ساندويچ ها كه در بيرون از خانه و با مواد چرب و نامرغوب تهيه مي شود را محدود كنيد.
- براي ميان وعده از ميوه ها و سبزي هاي تازه استفاده كنيد.
- از شير و لبنيات كم چرب (كمتر از 5/1درصد) و يا بدون چربي استفاده كنيد. در مورد كودكان مصرف شير و لبنيات بدون چربي توصيه نمي شود.
- مراقب باشيد بي جهت غذا نخوريد. مثلا وقتي به بچه ها غذا مي دهيد باقي مانده را خودتان مصرف نكنيد.
- فعاليت بدني خود را افزايش دهيد.
- بچه هايي كه ساعت هاي زيادي را به تماشاي تلويزيون مي پردازند چاق تر هستند چون هم تحركشان كم مي شود و هم در هنگام تماشاي تلويزيون اغلب تنقلات كم ارزش و چاق كننده مي خورند. به كودكان توصيه كنيد در روز بيش از دو ساعت از وقتشان را به تماشاي تلويزيون نگذرانند.
- سه روز در هفته، 30دقيقه پياده روي تند انجام دهيد.
کیهان