موضوع: شیطان

متن سوال: آيا امكان دارد كه "شيطان‌" دوباره از مقرّبان درگاه خداوند گردد؟


متن پاسخ: دراينجاچند نكته قابل توجه است‌:


1. از آن جا كه به تصريح قرآن كريم‌، "شيطان‌" از گروه جن‌ّ است. (كهف‌،50) از طرفي‌، انس و جن‌ّ را مكلّف به انجام تكاليف الهي مي‌داند و مي‌فرمايد: "وَ مَا خَلَقْت‌ُ الْجِن‌َّ وَ الاْنس‌َ إِلآ لِيَعْبُدُون‌ِ ;(ذاريات‌،56) و من جن‌ّ و انس را نيافريدم‌، جز براي اين كه عبادتم كنند. (و از اين راه تكامل يافته و به من نزديك شوند"). پس او موجودي است مختار و انتخاب‌گر، اگر حق‌ّ را پذيرفت به پاداش نيك مي‌رسد و اگر باطل را انتخاب كرد به عذاب‌. قرآن كريم از قول خود جن‌ّ نقل مي‌فرمايد: "و اين كه در ميان ما، افرادي صالح و افرادي غير صالحند و ما گروه‌هاي متفاوتي هستيم‌."(جن‌،11) بنابراين‌، شيطان مكلّف است كه توبه كند و ايمان به خداوند و انبيأ الهي داشته باشد; هر چند از برخي آيات استفاده مي‌شود كه او ايمان زباني به خداوند و وحدانيت او و يا ايمان به روز قيامت نيز دارد; مثلاً: وعده‌هاي خداوند را حق‌ّ مي‌داند (ابراهيم‌،22)، از پروردگار عالميان بيم دارد و از كفر بي‌زار است. (حشر،16 و انفال‌،48)، قسم به عزّت خداوندي خورد و از او تا روز قيامت‌، براي گمراه كردن مردم مهلت مي‌طلبد.(ص‌،79ـ82);ليكن او در آن آزمون الهي‌، در مقابل حق‌ّ، تكبّر كرده و نافرماني خود را نيز توجيه كرده و در عمل بي‌ايماني خود را ثابت كرد. ]ملاحظه كنيد: (حجر،33); (اعراف‌،12)[ و چنان پست و مطرود شد كه او را از قرب حق بيرون راندند و رجيم شد و همه اين‌ها به سوء اختيار و بدانديشي او برمي‌گردد. br>.(رجوع كنيد به‌: معارف قرآن (خداشناسي ـ كيهان‌شناسي ـ انسان‌شناسي‌)، تاليف:محمد تقي مصباح يزدي‌، ج (1ـ3)، ص 295ـ301، انتشارات مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني‌;)

2. اين كه شيطان توبه كند و مجدداً به عبادت خداوند پرداخته و از وسوسه‌گري و اغوا و گمراهي دست بردارد و جزء مقرّبان درگاه حق‌ّ گردد، امري است كه "امكان عقلي‌" و ذاتي دارد، يعني "عقل‌"، چنين چيزي را محال نمي‌داند كه شيطان دوباره در صف ملائكه قرار گيرد، خصوصاً با توجه به نكته فوق‌، كه او موجودي مكلّف است وليكن توبه و قرب او به حق‌ّ، در عمل محقق نخواهد شد; زيرا با توجه به علم خداوند متعال به روحيه استكباري او، خبر از عدم توبه و هدايت او داده است؛ او را تا روز قيامت مورد لعنت خويش قرار داده "وَ إِن‌َّ عَلَيْكَ اللَّعْنَة‌َ إِلَي‌َ يَوْم‌ِ الدِّين‌ِ ;(حجر،35) و لعنت (و دوري از رحمت حق‌) تا روز قيامت بر تو خواهد بود." br> خداوند با تأكيد فراوان، او و پيروانش را اهل جهنّم خوانده و مي‌فرمايد: "به حق سوگند و حق مي‌گويم كه جهنّم را از تو و هر كدام از آنان كه از تو پيروي كند، پُر خواهم كرد."(ص‌،84ـ85) و هيچ معصيتي از هيچ كس سر نمي‌زند، مگر آن كه اغوا و وسوسه‌ شيطان در آن نقش دارد و در حقيقت‌، شيطان ريشه تمامي فسادها و معصيت‌ها است‌;در نتيجه همه لعنت‌ها وبال‌ها، حتي همان مقداري كه به خود گنه‌كاران متوجه است‌، به او نيز بر مي‌گردد.(تفسير الميزان‌، علامه طباطبايي‌;، ج 12، ص 159، اسماعيليان‌.) بنابراين‌، هر چند راه بازگشت دارد. ولي توان و قابليت برگشت را از خود سلب كرده‌ است.